چرخش نهاد ناظر از اجبار تا اصلاح در سوئیچ بیمه / پذیرش به ضرب قانون
دانش‌بنیان؛ واژه تازه راه‌یافته به لغت‌نامه اهالی صنعت بیمه که از ابتدای سال تمامی ابعاد آن را تحت تأثیر خود داشته؛ به طوری که اگر تا دیروز «تحول دیجیتال» لفظ روز صنعت بود، امروز عبارت دانش‌بنیان از آن جدانشدنی است. چنان‌که عنوان روز ملی بیمه نیز «توسعه دانش‌بنیان صنعت بیمه» لقب گرفت و هرچه از ابتدا تا پایان از زبان مدیران ارشد صنعت بیمه شنیده می‌شد، موضوعی جدا از آن نبود.
وزیر اقتصاد در سخنرانی خود که به صورت غیرحضوری انجام شد، بر توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و ایجاد یک تحول بزرگ در پیکره صنعت بیمه تأکید کرد و رئیس کل بیمه مرکزی نیز میان صحبت‌های خود از لزوم حرکت‌های دانش‌بنیان گفت و بر لزوم به‌کارگیری فرآیندهای نوآورانه در صنعت بیمه کشور اصرار داشت. همایش روز بیمه چنان غرق در واژه دانش‌بنیان بود که تمامی پنل‌های آن که به صورت همزمان در سالن‌های مختلف برپا بودند با محور اصلی دانش‌بنیانی بیمه برگزار شدند.
این در حالی است که در میان شرکت‌کنندگان نمایشگاهی یا حتی سخنرانان، کمتر حضوری از شرکت‌های اصلی و مطرح دانش‌بنیان و اینشورتک‌های کشور بود و خلأ بزرگ نبود آنها در بیان چالش‌ها و موانع پیش رو به شدت احساس می‌شد؛ نقطه ضعف بزرگی که همچنان نشان از چالش بزرگ پذیرش این شرکت‌ها در پیکره اصلی صنعت بیمه دارد.
دانش‌بنیان‌های امروز صنعت بیمه این روزها با چالش‌های بزرگی رو‌به‌رو هستند. مهم‌ترین آنها توجه نهاد ناظر به الزاماتی است که شرکت‌های دانش‌بنیان بیمه در مسیر فعالیت خود به آن نیاز دارند. رئیس کل بیمه مرکزی در همایش روز بیمه به دفعات مختلف، چه در سخنرانی خود در مراسم افتتاحیه همایش روز بیمه و چه در نشست خبری، از الزام به انجام نوآوری در صنعت بیمه و تحول دیجیتال گفت و از این‌که اینشورتک‌ها تنها تسهیلگران راه سخت بیمه‌گری در آینده کشور هستند.
مجید بهزادپور از ایجاد مرکز نوآوری بیمه گفت و از حمایت نهاد ناظر اینشورتک‌ها و روند تحول دیجیتال صحبت کرد. اما آنچه اشاره‌ای به آن نداشت، مسئله نحوه تعامل نهاد ناظر با کسبوکارهای نوین صنعت بیمه بود؛ از نظارت هوشمندی که با پروژه سوئیچ بیمه دنبال می‌شود و همچنان شرکت‌های فروش آنلاین و استارتاپ‌های بیمه‌ای را در ابهام اجرا یا عدم اجرای آن قرار داده است.
این روزها موضوع سوئیچ بیمه بزرگ‌ترین نقطه ابهام و دغدغه بزرگ استارتاپ‌های بیمه‌ای است که در کشاکش رفت‌و‌برگشت آیین‌نامه‌ها و مصوبات کارگروه اقتصاد دیجیتال دولت و بازخوردهای نه‌چندان شفاف بیمه مرکزی گیر افتاده است؛ موضوعی که انتظار می‌رفت در همایش روز بیمه و با تأکیدی که بر حل‌وفصل مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان بود، از زبان رئیس بیمه مرکزی شنیده شود، ولی تنها اشاره مجید بهزادپور به ماجرای نظارت هوشمند نهاد ناظر و مسئله سوئیچ در نشست خبری بود و پاسخی کوتاه به سؤال یکی از خبرنگاران که در یکی، دو جمله خلاصه و پایان نشست اعلام شد.
بهزادپور در پاسخ به این سؤال که «سرنوشت سوئیچ به کجا انجامید؟»، آن را اهرم نظارتی بیمه مرکزی برای کسبوکارهای آنلاین دانست که به طور حتم اجرایی خواهد شد. او در این باره به خبرنگاران گفت: «ما قطعاً اصل سوئیچ را اجرا می‌کنیم، ولی تأکید می‌کنم یک‌سری اصلاحات با رعایت مصوبه نیاز است که انجام شود. واقعیت این است اصل سوئیچ به خاطر این بود که ما بر فعالیت شرکت‌های آنلاین اعمال نظارت کنیم و چنین وظیفه‌ای قابل تعطیلی نیست و در بند یک چهار مصوبه نیز قاطعانه بر نظارت با استفاده از ابزارهای فناورانه تأکید شده و این کار انجام خواهد شد، ولی با انجام اصلاحات.»
شنیدن «انجام اصلاحات» از زبان رئیس کل بیمه مرکزی را می‌توان برای استارتاپ‌های بیمه‌ای اتفاقی مهم تلقی کرد که به‌حتم مهم‌ترین ابزار در رسیدن به این هدف و شاید تنها دلیل رسیدن بیمه مرکزی به این موضع، ورود کارگروه اقتصاد دیجیتال دولت به مسئله سوئیچ باشد. همچنین الزامی که در پرهیز از ورود به لایه کسبوکار و ایجاد انحصار در قالب «آمیتیس» برای بیمه مرکزی ایجاد شده بود.
با این حال این موضوع امروز بزرگ‌ترین دلیل ایجاد فضای بی‌اعتمادی به وعده‌های نهاد ناظر در حمایت از روند نوآوری و کسبوکارهای نوپای بیمه‌ای است؛ چراکه به عقیده بسیاری از فعالان حوزه نوآوری در بیمه، الزام بیمه مرکزی به پرهیز از دخالت مستقیم در لایه کسبوکارهای بیمه‌ای، رویکردی نیست که مسئولان ارشد این نهاد بعد از شنیدن اعتراض بلند و به‌واقع استارتاپ‌های بیمه‌ای برای تسهیل روند فعالیت آنها در پیش گرفته باشند.
حتی وعده انجام اصلاحات در آیین‌نامه کارگزاران آنلاین که امروز در جریان است، نتیجه شنیدن دغدغه‌مندی استارتاپ‌های بیمه‌ای از سوی نهاد ناظر در فضای تعامل و گفت‌وگوی ساده نبود؛ بلکه حاصل سر دادن فریادهای بلند کسبوکارهای نوین و تقلای آنها در شنیدن اعتراض‌شان در توسل به نهادهای بالادستی بود.
در واقع عقب‌نشینی نهاد ناظر در رابطه با موضوع سوئیچ تنها بعد از ورود کارگروه اقتصاد دیجیتال و بیانیه‌های پیاپی کسبوکارهای آنلاین پیش رفت و تا قبل از آن آمیتیس راهکار اول و آخر نظارت هوشمند بیمه مرکزی تلقی می‌شد.
آیین‌نامه اجرایی حمایت از پلتفرم‌های آنلاین حوزه بیمه، مصوب هیئت‌وزیران که هفته اول آذرماه از سوی معاون اول رئیس‌جمهوری ابلاغ شد، تکلیف فعالیت سوئیچ آمیتیس را مشخص کرد و طبق آن، ایجاد یک نهاد واسط برای فعالیت پلتفرم‌های حوزه بیمه ممنوع شد؛ خبری که می‌توانست برای اکوسیستم نوآوری صنعت بیمه اتفاق خوشایندی محسوب شود، ولی امروز بسیاری از فعالان این حوزه اصرار دارند نهاد ناظر به عنوان مرجع اصلی نظارت و رسیدگی به چالش‌های کسبوکار بیمه باید در مقام تسهیلگر نوآوری در این عرصه – طبق وعده‌ها و صحبت‌هایی که هر بار در نشست‌ها بیان می‌شود – بدون دخالت هر جریان بالادستی و بدون نیاز به اصطکاک و تقابل وارد عمل شود.
به نظر فعالان حوزه نوآوری در بیمه، صرفاً در فضای اعتمادسازی است که می‌توان به رونق کسبوکار بیمه و توسعه این صنعت امید داشت. شکاف جدی میان رگولاتور و کسبوکارهای آنلاین ممکن است در درازمدت به ضرر کل اکوسیستم صنعت بیمه باشد.
مجید بهزادپور در همایش روز بیمه اشاره‌ای کوتاه به سوئیچ بیمه کرد و از انجام اصلاحات خبر داد، ولی شنیده‌ها در روز بیمه از سوی برخی عوامل سنحاب و بیمه مرکزی به صورت پراکنده حکایت از برداشتن الزام استفاده از سوئیچ و اختیار عمل در انتخاب آن دارد؛ تصمیمی که شاید اگر از ابتدا بر همین مدار چرخیده بود – مدار تعامل و اختیار عمل – می‌توانست پروژه بزرگ بیمه مرکزی را که برای انجام آن سال‌ها وقت و هزینه صرف شده به مبدأ بزرگ نوآوری در صنعت تبدیل کند و با جلب اعتماد اکوسیستم نوآوری صنعت بیمه کشور رونق دوچندانی در توسعه و تحول دیجیتال صنعت بیمه کشور رقم بزند.