گزارش راه پرداخت از درآمد کارمزد 18بانک در شش‌ماهه 1402 / فاصله ۵۰درصدی بانک‌های ایرانی از بانک‌های اروپایی
کارشناسان معتقدند اصلاح ساختار و الگوی به‌کارگیری زیرساخت‌های فیزیکی و تقویت زیرساخت‌های الکترونیکی و انسانی می‌تواند بر افزایش درآمدهای غیرمشاع بانکی تأثیر داشته باشد. در این زمینه، بررسی «راه پرداخت» از صورت مالی منتشرشده از 18 بانک بورسی در دوره منتهی به شش‌ماهه منتهی به 1402/06/31 نشان می‌دهد با اینکه میزان درآمد بانک‌ها از کارمزد بیشتر شده و تقریباً 27 هزار میلیارد تومان درآمد از این محل کسب شده اما میانگین درآمد بانک‌ها از کارمزد نسبت به کل درآمدها حدود 16 درصد است. این در حالی است که میانگین این رقم در بانک‌های اروپایی حدود ۳۲ درصد بوده و بانک‌های ایرانی در درآمد از کارمزد حدود ۵۰درصد از بانک‌های اروپایی فاصله دارند.
طبق اطلاعات منتشرشده در کدال، بانک‌های دولتی همچون بانک ملت و تجارت در دوره منتهی به شش‌ماهه منتهی به 1402/06/31 با 5800 و 4900 میلیارد تومان بیشترین و بانک سرمایه نیز با 25 میلیارد تومان کمترین درآمد از محل کارمزد را داشته‌اند. همچنین، بانک‌های پارسیان و رسالت با سهم 38 و 36درصدی بیشترین سهم درآمد کارمزد از کل درآمدهای عملیاتی نسبت به سایر بانک‌ها به دست آورده‌اند.
به اعتقاد کارشناسان، عدم تمایل بانک‌ها به افزایش درآمد از محل کارمزد و نبود رقابت بین بانک‌ها برای ارائه خدمات به مشتریان دو پیامد منفی دارد؛ اول ازبین‌رفتن رقابت سالم و شفاف برای ارائه خدمات به مشتریان و دیگر افزایش سهم درآمدهای مشاع از محل سود تسهیلات پرداختی به مشتریان که نتیجه آن افزایش نرخ سود تسهیلات خواهد بود.
به همین منظور، در این گزارش به ارزیابی میزان درآمد خالص 18 بانک از کارمزد پرداخته شده است. درآمد عملیاتی بانک‌ها بر اساس گزارش عملکرد ماهانه آنها شامل چهار سرفصل درآمد از محل تسهیلات به مشتریان، درآمد از محل سپرده‌گذاری نزد همدیگر، درآمد اوراق بدهی، درآمد از محل سرمایه‌گذاری و درآمد کارمزد می‌شود که در این گزارش نسبت خالص درآمد کارمزد به کل درآمد عملیات بانکی اشاره شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بانک ملت در بین 18 بانک رتبه اول در درآمدزایی از کارمزد را کسب کرده و در دوره منتهی به 1402/06/31 حدود 5800 میلیارد تومان درآمد کارمزد داشته که سهم آن از کل درآمد عملیاتی بانک 13 درصد بوده است. درآمد بانک تجارت نیز از محل کارمزد ارائه خدمات در پایان شهریورماه امسال به 4945 میلیارد تومان رسیده و 26 درصد از درآمد عملیاتی وپارس را شامل می‌شود.
بانک سرمایه نیز کمترین درآمد از کارمزد را داشته و در پایان شهریورماه ۱۴02 معادل 25 میلیارد تومان از محل کارمزد خدمات درآمد داشته که فقط 2 درصد درآمد عملیاتی بانک را پوشش می‌دهد.
علاوه بر این، در ادامه میانگین سهم درآمد کارمزد هر 18 بانک از کل درآمدهای عملیاتی آنها محاسبه شده و سپس از مجموع آنها میانگین درآمد بانک‌ها از کارمزد نسبت به کل درآمدها حدود 16 درصد آمده که سهم درآمد کارمزد بانک پارسیان و رسالت از کل درآمدهای این دو بانک در بین سایر بانک‌های مورد بررسی قرار گرفته بیشتر است و رتبه اول و دوم را دارند.
سهم درآمد کارمزد بانک سرمایه، ایران زمین و آینده از کل درآمدهای آنها به ترتیب دو، سه و سه درصد است.
نکته دیگر بررسی اطلاعات کدال از درآمدهای بانک‌ها از کارمزد این است که با اینکه روند میزان درآمد از کارمزد افزایش یافته اما همچنان سهم کمی از کل درآمدهای عملیاتی دارد. این در حالی است که میانگین این رقم در بانک‌های اروپایی حدود ۳۲ درصد بوده و بانک‌های ایرانی در درآمد از کارمزد حدود 16درصد از بانک‌های اروپایی فاصله دارند.
در جدول زیر، اطلاعات 18 بانک از خالص درآمد کارمزد و جمع درآمدهای عملیاتی طبق اطلاعات و صورت‌های مالی میاندوره‌ای شش ماهه منتهی به1402/06/31(حسابرسی نشده) آمده است:
بنابراین، سهم کم کارمزد از درآمدهای بانک‌های بورسی بیانگر این است که آنها رغبتی کمی برای افزایش درآمد از کارمزد دارند و ترجیح آنها درآمدزایی از محل تسهیلات و خریدوفروش املاک است. این در حالی است که بانکی‌ها همواره به نرخ کم کارمزدها انتقاد دارند.
حتی مسئولان بانک مرکزی نیز به سهم کم درآمدهای غیرمشاع به کل درآمدهای بانک‌ها انتقاد دارند و مهران محرمیان، معاون بانک مرکزی در سخنانی اعلام کرده بود که در جهان معمولاً نسبت درآمدهای غیرمشاع به کل درآمدهای بانک عدد قابل ملاحظه‌ای است. بر اساس گفته‌های این مسئول بانک مرکزی معمولاً این نسبت به 30 تا 50 درصد میرسد که به این معناست که حدود نیمی از درآمدهای آن بانک از طریق اخذ کارمزدها حاصل می‌شود؛ اما در ایران این عدد بسیار کمتر است و به حدود 10درصد میرسد.
او در این مصاحبه بیان کرده بود که مجموع هزینه‌‌‌ای که برای فعالیت‌های بانکداری الکترونیک توسط بانک‌ها پرداخت می‌شود از کارمزدی که از مشتریان اخذ می‌شود، بیشتر است و در نتیجه بانک‌ها، در زمینه بانکداری الکترونیک با ناترازی مواجه هستند که در این زمینه، بانک مرکزی در اردیبهشت ماه امسال کارمزد خدمات بانکی ریالی و الکترونیکی را به‌روزرسانی کرد.
علاوه بر این، به اعتقاد کارشناسان اصلاح ساختار و الگوی به‌کارگیری زیرساخت‌های فیزیکی و تقویت زیرساخت‌های الکترونیکی و انسانی می‌تواند تاثیر بسزایی بر افزایش درآمدهای غیرمشاع بانکی و افزایش سود خالص بانک داشته باشد.