بانک مرکزی اطلاعات اموال غیرمنقول 23 بانک را منتشر کرد / 2837 ملک مسکونی در اختیار بانک‌ها
درحالی‌که همواره عملکرد بانک‌ها در بنگاه‌داری و سرمایه‌گذاری در بازار مسکن مورد انتقاد کارشناسان قرار دارد و به‌تازگی نیز تعداد خانه‌های خالی سه بانک خبرساز شده است، بانک مرکزی، برای اولین‌بار اطلاعات مربوط به اموال غیرمنقول 23 بانک و مؤسسه اعتباری را منتشر کرده است. بررسی این اطلاعات نشان می‌دهد که از 16 هزار و 310 اموال غیرمنقول معادل 2837 ملک با کاربری مسکونی در اختیار بانک‌ها قرار دارد.
طبق اطلاعات منتشرشده در سایت بانک مرکزی، بانک‌های صادرات، اقتصاد نوین و تجارت به ترتیب با در اختیار داشتن 545، 412 و 378 ملک مسکونی، بیشترین سهم را در بین بانک‌ها دارند. علاوه بر این، بانک‌هایی همچون پست‌بانک، سامان، گردشگری و خاورمیانه کمترین ملک با کاربری مسکونی را دارند. تعداد املاک این بانک‌ها با کاربری مسکونی به ترتیب یک، سه و پنج ملک مسکونی اعلام شده است.
اهمیت تعداد املاک مسکونی بانک‌ها به این برمی‌گردد که هرچقدر میزان سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بازار مسکن بیشتر شود، بانک‌ها به همان میزان از تورم این بازار سود می‌برند و به میزان دارایی‌شان افزوده می‌شود و این موضوع این انتقاد را به بانک‌ها وارد می‌کند که به‌جای ارائه تسهیلات به فکر سودآوری از بازار مسکن و سرمایه‌گذاری در این حوزه هستند.
با الزام اخذ مالیات از خانه‌های خالی، حساسیت‌ها نسبت به املاک بانک‌ها به‌خصوص خانه‌های خالی تحت مالکیت آنها بیشتر شد و گزارش اخیر وزارت راه و شهرسازی مبنی بر سهم بالای سه بانک در مالکیت سه هزار ملک خالی شناسایی‌شده هم به این حساسیت اضافه کرد.
پس از این گزارش، مجتبی یوسفی، عضو کمیسیون عمران مجلس نیز اعلام کرد که سه بانک مسکن، ملت و ملی بیش از 30 هزار خانه خالی دارند. در نهایت، وزارت اقتصاد به این اخبار واکنش نشان داد و تعداد املاک مسکونی خالی در بانک‌های ملت، سپه و مسکن را اعلام کرد.
این وزارتخانه، تعداد املاک مسکونی سه بانک مسکن، ملت و ملی را 4119 ملک اعلام کرده و طبق این اطلاعیه، املاک مسکونی خالی از سکنه این سه بانک معادل به ترتیب صفر، 111 و 319 است. همچنین، وزارت اقتصاد گزارش داده که عمده این واحدهای مسکونی خالی از سکنه برای تسویه مطالبات به تملک بانک درآمده‌اند یا طبقات فوقانی شعب هستند که قابل تفکیک از شعبه نیستند.
در این بین، بانک مرکزی به‌عنوان نهاد ناظر بر بانک‌ها، برای اولین‌بار اطلاعات اموال غیرمنقول 23 بانک به جز بانک‌های مسکن، ملی و رسالت را منتشر کرده است. بانک مرکزی تعداد اموال غیرمنقول بانک ملت را 2929 ملک اعلام کرده که از این تعداد، 279 ملک با کاربری مسکونی در اختیار بانک قرار دارد. این در حالی است که پیش از این، وزارت اقتصاد تعداد املاک مسکونی بانک ملت را 726 ملک اعلام کرده بود.
بنابراین، بین آمار بانک مرکزی و وزارت اقتصاد از تعداد املاک مسکونی بانک ملت اختلاف ۵۵۸تایی وجود دارد. همچنین، درحالی‌که وزارت اقتصاد از 4000 ملک مسکونی در اختیار سه بانک ملت، سپه و مسکن گزارش داده، بانک مرکزی مجموع املاک با کاربری مسکونی 23 بانک را بیش از 2800 ملک اعلام کرده که اختلاف معناداری را نشان می‌دهد و مشخص نیست به کدام‌یک از این آمار می‌توان استناد کرد.
از سوی دیگر، به اطلاعات منتشرشده در سایت بانک مرکزی درباره اموال غیرمنقول بانک‌ها انتقادات زیادی وارد است. برای دسته‌بندی اطلاعات مربوط به املاک مسکونی هر بانک از مؤلفه‌های یکسانی برای همه بانک‌ها استفاده نشده و در اطلاعات یک بانک، مؤلفه‌هایی همچون آپارتمان، خانه، انبار مسکونی و زمین مسکونی دیده می‌شود و برای بانک دیگر این‌گونه نیست.
همچنین، وضعیت بهره‌برداری از این واحدهای مسکونی در اغلب موارد در سرفصل «سایر» تعریف شده که مشخص نمی‌کند این املاک به چه منظور در اختیار بانک قرار گرفته‌اند.
به همین دلیل، در این گزارش فقط املاکی که با کاربری مسکونی ذکر شده‌اند، ملاک بررسی میزان املاک مسکونی بانک‌ها قرار گرفته و مؤلفه‌هایی همچون املاک تجاری_مسکونی، آپارتمان، ساختمان و خانه به دلیل اینکه در اطلاعات همه بانک‌ها به‌صورت یکسان تکرار نشده‌اند، از بررسی حذف شده‌اند.
در جدول زیر، می‌توانید تعداد املاک مسکونی 23 بانک و مؤسسه اعتباری را مشاهده کنید:
بانک‌ها به دلیل سود ناشی از تغییرات قیمت املاک و مستغلات و مشاعی بودن درآمدهای حاصل از فروش سرمایه‌گذاری‌ها، تمایلی به فروش اموال خود ندارند که این موضوع، یکی از انتقادات جدی کارشناسان به نظام بانکی است. به همین منظور، در ادامه این گزارش، وضعیت فروش یا مولدسازی اموال غیرمنقول 23 بانک بررسی شده است. طبق بررسی‌ها، 23 بانک و مؤسسه اعتباری معادل 16 هزار و 310 ملک غیرمنقول دارند و بانک‌های صادرات، سپه و ملت با داشتن 3313، 3119 و 2929 ملک غیرمنقول، بیشترین سهم را دارند و بانک‌های ایران‌ونزوئلا، خاورمیانه و گردشگری نیز با داشتن 4، 16 و 18 ملک کمترین میزان اموال غیرمنقول را دارند.
از نظر ارزش ریالی نیز مجموع ارزش اموال غیرمنقول مؤسسه اعتباری نور، بانک سپه و مؤسسه اعتباری ملل با سهم 35.3، 34.7 و 33.6 هزار میلیارد تومان بیشترین ارزش را داشت.
علاوه بر این، بررسی عملکرد 23 بانک و مؤسسه اعتباری در فروش یا مولدسازی اموال غیرمنقول نشان می‌دهد که از 16 هزار و 310 اموال غیرمنقول بانک‌ها معادل 204 ملک فروش رفته و چهار ملک مولدسازی شده است.
همچنین، عمده اموال معادل 2866 ملک چندین بار به مزایده گذاشته شده و به فروش نرفته‌اند. باقی اموال غیرمنقول بانک‌ها نیز در حال فروش یا غیرقابل فروش هستند.
در این زمینه، بانک‌های پارسیان، پاسارگاد، خاورمیانه، کارآفرین و ایران‌ونزوئلا توضیحی درباره اقدامات انجام‌شده برای فروش یا مولدسازی امول غیرمنقول خود اعلام نکرده‌اند. همچنین، همه اموال غیرمنقول بانک سپه و مهر ایران غیرمازاد شناسایی شده است.
البته، در بین این 23 بانک، بانک ملت ارزش روز اموال غیرمنقول خود را اعلام نکرده است. همچنین، اطلاعات مربوط به اموال غیرمنقول بانک ملی، مسکن و بانک قرض‌الحسنه رسالت نیز منتشر نشده است.
بنابراین، بررسی اطلاعات اموال غیرمنقول بانک‌ها نشان داد که بانک مرکزی در حالی اطلاعات مربوط به اموال غیرمنقول بانک‌ها را منتشر کرده که این اطلاعات منسجم و یکپارچه نیست و دسته‌بندی اطلاعات هر بانک با بانک دیگر متفاوت است؛ به‌گونه‌ای که یک بانک ارزش ریالی اموال را اعلام نکرده و تعدادی از بانک‌ها نیز وضعیت واگذاری و مولدسازی اموال را مشخص نکرده‌اند.
در این زمینه، بانک مرکزی باید پس از دریافت اطلاعات اموال غیرمنقول از بانک‌ها، آنها را بررسی و صحت‌سنجی می‌کرد و پس از دسته‌بندی دقیق هر یک از متغیرها، این اطلاعات را منتشر می‌کرد.
در جدول زیر، جزئیات عملکرد 23 بانک و مؤسسه اعتباری در فروش یا مولدسازی اموال غیرمنقول آمده است:
در این گزارش به این دلیل که ارزش روز برخی از بانک‌ها اعلام نشده، ارزش روز اموال غیرمنقول آنها جمع نشده است. در جدول زیر، ارزش ریالی اموال غیرمنقول 23 بانک آمده است: