استنتاج فرشاد صفری از نقشه جهانی بانکداری باز و امور مالی باز / PSD2 چه درس‌آموخته‌هایی به همراه دارد؟
راه پرداخت در گزارش «بروز‌ترین نقشه بانکداری باز، مالی باز و داده باز جهان به ما چه می‌گوید؟ / حرکت به‌سوی جهانی اقتصاد باز» که پیش‌تر منتشر کرده به تحلیل نقشه‌ای جهانی از بانکداری باز و امور مالی باز پرداخته است. فرشاد صفری، معاون کسب‌و‌کار شرکت فرابوم ضمن ارائه تحلیلی ریزبینانه از این نقشه جستی بر مفاهیم بانکداری باز، مالی باز و داده بازمی‌زند و درباره جنبه‌های کلیدی، مدل کارکرد و تأثیرات PSD2، دستورالعمل بازنگری شده خدمات پرداخت در اتحادیه اروپا می‌گوید.
فرشاد صفری معتقد است که بلوغ کشورها در پذیرش بانکداری باز می‌تواند بسیار متفاوت باشد. برخی از کشورها پیشرفت قابل توجهی در اجرای طرح‌های بانکداری بازداشته‌اند، در حالی که برخی دیگر هنوز در مراحل اولیه توسعه هستند. در ادامه بررسی فرشاد صفری، معاون کسب‌و‌کار شرکت فرابوم از نقشه بانکداری باز، مالی باز و داده باز را می‌خوانید.
نقشه توسعه بانکداری باز و امور مالی باز نشان‌دهنده این است که 68 کشور (حدود یک سوم کشورهای دنیا) درحال‌توسعه اقداماتی در این زمینه هستند و نقطه عطفی در مسیر توسعه بانکداری باز است، دنیای مالی در حال دیجیتال شدن و اتصال متکثر در قالب نوآوری است. بانکداری باز به نیرویی غیرقابل انکار تبدیل شده است که بخش مالی جهانی را تغییر می‌دهد و یکی از محرک های کلیدی برای گشایش و ایجاد ارزش قابل‌توجه در اکوسیستم مالی است.
این نقشه علاوه بر ارزیابی اینکه آیا بازارها نظارتی (تنظیم‌گر الزام گر)، ترکیبی یا مبتنی بر بازار هستند، اکنون کشورها را بر اساس زنده‌بودن یا درحال‌توسعه بودن اکوسیستم آنها دسته‌بندی می‌کند. همچنین نشان می‌دهد که آیا بازار بر بانکداری باز متمرکز است یا به سمت تأمین مالی باز متمرکز شده است.
بانکداری باز می‌تواند به اهداف مختلف سیاست‌گذاری کمک کند و دسترسی گسترده‌تری به محصولات و خدمات نوآورانه را برای شهروندان و مشاغل فراهم کند. قانون‌گذاران و بانک‌های مرکزی آن را به عنوان یک ستون اساسی هدف خود برای تشویق رقابت در بخش مالی و تحریک اکوسیستم‌های فین‌تک ملی می‌دانند.
64 درصد کشورهای ذکر شده شامل قوانینی شفاف و الزام گر در این خصوص هستند، 26 درصد حمایت قوی تنظیم گر را دارا هستند و الباقی یعنی 10 درصد با تبعیت از نیازهای بازار یا بصورت دوگانه (همکاری تنظیم گر با بازار اما بدون الزام) درحال‌توسعه در حوزه بانکداری باز هستند.
نکته قابل‌توجه این است که کشورهایی که زودتر از بقیه موضوعات بانکداری باز را اجرایی کرده‌اند (مانند اتحادیه اروپا –شامل 30 کشور- یا انگلستان) در حال پیشروی به‌سوی امور مالی باز، بیمه‌گری باز و سرمایه‌گذاری باز هستند و از مراحل اولیه بانکداری باز عبور کرده‌اند.
در حوزه کشورهای اتحادیه اروپا شاهد پیشنهاد استانداردها، دستورالعمل و راهنماهایی مانند: راهنمای پرداخت 3 –PSD3-، تنظیم‌گری خدمات پرداخت-PSR- و چارچوبی برای دسترسی به داده‌های مالی-FIDA- هستیم.
به طور مشخص در انگلستان فازهای بعدی بانکداری باز در قالب دستورالعمل در حال تدوین است.
رویکرد ترکیبی به‌ویژه در سراسر آسیا شروع به محبوبیت کرده است. با این حال، تجزیه‌وتحلیل نشان می‌دهد که «یک فرمول برای همه» وجود ندارد، در هر حوزه قضایی رویکردها برای اجرای خود برای برآوردن نیازهای محلی کی متفاوت است.
یک منطقه کلیدی برای تماشا، چهارده کشوری است که شبکه اروپا شرقی و آسیا مرکزی (EECAN) را تشکیل می‌دهند که بیش از 50 درصد از شبکه دارای برنامه زنده یا فعال است. آسیا و به‌ویژه آسیای جنوب شرقی نیز در این حوزه در حال افزایش فعالیت هستند و تا سال 2025 این منطقه احتمالاً شامل حوزه های تنظیم گری جدید خواهد شد.
بانکداری باز بر ارائه و دسترسی داده‌ها و خدمات بانکی توسط بازیگر ثالث (برنامه‌های کاربردی) تمرکز دارد تا در کنار نهادهای مالی محصولات و خدمات نوآورانه‌ای ایجاد شود، امور مالی باز به مفهوم گسترده‌تری اشاره دارد که فراتر از بانک است. امور مالی باز شامل دسترسی به طیف وسیع‌تری از داده‌های مالی از جمله، سرمایه‌گذاری، بیمه و مشابه آنها. بانکداری باز در واقع زیرمجموعه‌ای از امور مالی باز است که مجموع وسیع از کل اکوسیستم مالی را در برمی‌گیرد.
داده‌های باز به داده‌هایی اطلاق می‌شود که برای دسترسی، استفاده و اشتراک‌گذاری آزادانه برای همه در دسترس است. این مفهوم با در دسترس قراردادن اطلاعات برای عموم بدون محدودیت در استفاده یا توزیع، شفافیت و همکاری را ارتقا می‌دهد. داده‌های باز می‌توانند از منابع مختلفی از جمله سازمان‌های دولتی، مؤسسات تحقیقاتی و کسب‌وکارها به دست آیند. این ایده تشویق نوآوری، ارتقای مسئولیت‌پذیری و توانمندسازی افراد و سازمان‌ها برای استفاده از داده‌ها برای تجزیه‌وتحلیل، تحقیق و توسعه برنامه‌ها یا خدمات جدید است. داده‌های باز معمولاً در قالبی قابل خواندن توسط ماشین-قابل‌پردازش- منتشر می‌شوند تا استفاده و اشتراک‌گذاری آسان را تسهیل کند.
PSD2 یا دستورالعمل بازنگری شده خدمات پرداخت، یک دستورالعمل اتحادیه اروپا است که در 13-ژانویه 2018 به اجرا درآمد. این دستورالعمل برای تقویت رقابت، حمایت از مصرف‌کننده و امنیت در صنعت خدمات پرداخت طراحی شده است. جنبه‌های کلیدی PSD2 عبارتند از:
PSD3 بر بهبود عملکرد بانکداری باز تمرکز دارد. هدف آن حذف موانع باقیمانده برای ارائه خدمات بانکداری باز، کنترل بیشتر مشتریان بر داده‌های پرداخت خود و تسهیل ورود خدمات نوآورانه به بازار است. PSD3 یک انقلاب در حوزه بانکداری باز نیست بلکه یک تکامل تدریجی است که در حال حاضر پیشنهادهایی در نسخه پیش‌نویس آن ارائه شده است.
بلوغ کشورها در پذیرش بانکداری باز می‌تواند بسیار متفاوت باشد. برخی از کشورها پیشرفت قابل توجهی در اجرای طرح‌های بانکداری بازداشته‌اند، در حالی که برخی دیگر هنوز در مراحل اولیه توسعه هستند. عوامل مؤثر بر بلوغ عبارت‌اند از چارچوب‌های نظارتی، زیرساخت‌های فناوری، همکاری در صنعت، و تمایل مؤسسات مالی برای پذیرش باز بودن.
به‌عنوان‌مثال، کشورهای اروپایی، به‌ویژه کشورهای اتحادیه اروپا، با اجرای دستورالعمل بازنگری شده خدمات پرداخت (PSD2)، که شیوه‌های بانکداری باز را الزامی می‌کند، گام‌های قابل توجهی برداشته‌اند. انگلستان با ایجاد مجموع ابتکارات (پروژه‌های بدیع) بانکداری باز خود که باعث افزایش رقابت و نوآوری می‌شود، در این فضا پیشرو بوده است و در حال حاضر 7 میلیون کاربر فعال در این حوزه دارد.
در مقابل، سایر مناطق ممکن است در مراحل اولیه توسعه چارچوب‌های نظارتی باشند یا با چالش‌هایی در تشویق پذیرش گسترده شیوه‌های بانکداری باز مواجهه شوند.
بلوغ بانکداری باز یک‌چشم انداز پویاست که تحت‌تأثیر عوامل قانونی، فناوری و بازار قرار دارد و همچنان که کشورهای بیشتری چارچوب‌های بانکداری باز را کشف و اجرا می‌کنند، بلوغ و پذیرش بانکداری باز تکامل خود را ادامه می‌دهد.