گزارش راه پرداخت از 60 ابربدهکار بانکی طبق فهرست جدید بانک مرکزی / تأمینکنندگان کالاهای اساسی؛ بزرگترین بدهکار بانکها
بانک مرکزی، جدیدترین فهرست بدهکاران بانکی تا پایان شهریورماه 1402 را منتشر کرد. بررسی فهرست تسهیلات غیرجاری بانکها نشان میدهد که نام شرکتهای دولتی در بین سه بدهکار بزرگ بانکها تکرار شده است. شرکت بازرگانی دولتی، سازمان تعاون روستایی و پشتیبانی امور دام از بین این شرکتها بهعنوان تأمینکنندگان کالاهای اساسی در کشور، بزرگترین بدهکار بانکها هستند. اینگونه که شرکت بازرگانی دولتی بهدفعات از پنج بانک کشاورزی، سپه، اقتصاد نوین، رفاه کارگران و پستبانک وام کلان گرفته و نام آن در بدهکاران غیرجاری این بانکها تکرار شده است.
بر اساس اطلاعات منتشر شده در سایت بانک مرکزی از تسهیلات غیرجاری بانکها، تسهیلات ریالی و ارزی متعددی با نرخ و مدت بازپرداختهای متفاوت پرداخته شده و بخش قابل توجهی از آنها به صورت بدهی غیرجاری ثبت شده است. به این فهرست، از این جهت که بدهی غیرجاری بانکها را به معوق، مشکوک الوصول و سررسید شده، تقسیم نکرده و مشخص نیست که این بدهیها در کدام دسته قرار دارند، همچنان انتقاد وارد است.
انتقاد دیگر اینکه فعلاً اطلاعاتی از تسهیلات غیرجاری بانک ملت، ملی، صنعت و معدن، توسعه تعاون، توسعه صادرات، آینده، صادرات، مؤسسه مالی و اعتباری نور، رسالت و مهر ایران منتشر نشده است.
از سوی دیگر، این بار هم در فهرست جدید بانک مرکزی، نامهای آشنا بدهکاران بزرگ بانکها تکرار شده و بنیاد تعاون ناجا، شرکت بازرگانی دولتی، مپنا، عبدالحسین چراغی، شرکت نفت پترو تار فراساحل، کارخانه ذوب آهن سهند غرب، شرکت توسعه بازار صنايع خلاق برهان، شرکت صانیر، شرکت نو آوران ترلان طلوع كيش، شرکت سرزمین جلگههای آسمانی، شرکت سیمان جوین، نوین آبان فناور، تجهيز و توسعه صنايع هنگام قشم، لیزینگ دی، نگین تجارت اسپادانا (بهروز ریخته گران)، افق رهباد خاوران توس، اورینتال اویل کیش و پروژه عمران شهر جديد پرديس از جمله بدهکاران بزرگ بانکها هستند.
همچنین، عمده بدهکاران بانکها، شرکتها و سازمانهای دولتی همچون شرکت بازرگانی دولتی، بنیاد تعاون ناجا، پشتیبانی امور دام، مپنا و … هستند که چندین مرتبه با مبالغ کلان وام گرفتهاند. این در حالی است که سهم فعالان بخش خصوصی به نسبت کمتر از بخشهای دولتی بوده است و دسترسی کمتری به تسهیلات بانکی داشتهاند.
علاوه بر این، اکثر بدهکاران بانکها در حوزه کشاورزی، نفت، پتروشیمی و صنایع فولاد فعال هستند.
نکته دیگر اینکه در مواردی زیرمجموعههای بانکها نیز جز ابر بدهکاران بانک بودهاند. بهعنوانمثال، لیزینگ دی یکی از زیرمجموعههای گروه مالی دی، ابر بدهکار بانک است.
مشاهده فهرست تسهیلات غیرجاری بانکها، نشان از ساختار معیوب تسهیلاتدهی بانکها هم در حجم تسهیلات و بازگشت آن و هم در تضامین دارد. اینگونه که در مواردی، تضامین درخواستی برخی بانکها رقمی بهمراتب کمتر از رقم تسهیلات پرداختی است.
برخی از اشخاص حقیقی و حقوقی در نوبتهای مختلف از بانکهای متفاوت وامهای کلانی دریافت کردهاند که شرکتهای تأمینکننده کالاهای اساسی همچون شرکت بازرگانی دولتی، یکی از این موارد است. این شرکت از بانک سپه، اقتصاد نوین پست بانک، رفاه کارگران و کشاورزی چندین بار تسهیلات دریافت کرده است.
انتشار اسامی ابربدهکاران بانکی و پیگیری وصول این مطالبات، همواره چالش جدی نظام بانکی بوده و طبق آخرین اعلام، مطالبات غیرجاری بانکها 270 هزار میلیارد تومان است اما برای اولین بار، در مناظرات سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، عبدالناصر همتی – رئیس کل سابق بانک مرکزی- با ارائه کاغذی دستنوشته نام ۱۱ بدهکار عمده بانکی را در اختیار آیتالله سید ابراهیم رئیسی قرار داد.
پس از آن و با روی کار آمدن دولت رئیسی، احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد در پاییز سال 1400، از بانک مرکزی خواست که بانکها را به انتشار هر سه ماه یکبار فهرست ابربدهکاران در سایت خود ملزم کند. به مرور زمان، بانکها فهرست بدهکاران خود را در سایت خود منتشر کردند و با انتقاد کارشناسان مبنی بر مواجه شد.
در نهایت، بانک مرکزی در فروردین ماه سال گذشته اطلاعات بدهکاران ۱۴ بانک خصوصی و دولتی منتشر کرد و تا کنون این روند را ادامه داده است اما کارشناسان همواره به روند نامنظم این انتشار، منسجم نبود اطلاعات، نبود اطلاعات برخی بانکها و …. انتقاد دارند.
اطلاع از میزان بدهیهای غیرجاری بانکها از این جهت که چه میزان پول در شبکه بانکی قفل شده و دست بانکها را در پرداخت تسهیلات جدید میبندد، مهم است. حالا بانک مرکزی جدیدترین فهرست بدهکاران بانکی 24 بانک و موسسه اعتباری را منتشر کرده است. بررسی این فهرست از بدهی غیرجاری مشتریان این بانکها نشان میدهد که بانک سپه، کشاورزی، پارسیان به ترتیب با 95، 35 و 15.5 هزار میلیارد تومان بدهی غیرجاری، بیشترین بدهکار از نظر مبلغی را دارند و اطلاعاتی از تسهیلات غیرجاری بانک ملت، ملی، صنعت و معدن، توسعه تعاون، توسعه صادرات، آینده، صادرات، مؤسسه مالی و اعتباری ملل، نور، رسالت و مهر ایران منتشر نشده است.
در ادامه این گزارش، به بررسی جزئیات تسهیلات غیرجاری ریالی هر یک از بانکها میپردازیم. بانک سپه بیشترین مطالبه غیرجاری از نظر مبلغ را دارد. مجموع تسهیلات غیرجاری این بانک تا پایان شهریورماه سال 1402، تقریبا 95 هزار میلیارد تومان است و بنیاد تعاون ناجا با 138 نوبت، از نظر تعداد بیشترین وام را دریافت کرده و در بین سه بدهکار بزرگ این بانک از نظر مبلغی نیز قرار دارد.
اطلاعات منتشر شده در سایت بانک مرکزی نشان میدهد که مجموع مطالبات غیرجاری بانک کشاورزی معادل 30 هزار میلیارد تومان است. از این میزان مطالبه غیرجاری، شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران بیشترین بدهی غیرجاری را در بین بدهکاران این بانک دارد و تقریبا بیست بار با مبالغ مختلف از بانک کشاورزی وام گرفته است.
علاوه بر این، بانک پارسیان نیز معادل 15.5 هزار میلیارد تومان مطالبه غیرجاری دارد که مپنا، شرکت ایران توسعه و شرکت توسعه اعتماد مبین از جمله بدهکاران این بانک هستند.
بانک تجارت نیز معادل 10.8 هزار میلیارد تومان تسهیلات غیرجاری دارد که در جدول زیر، سه بدهکار این بانک با بیشترین بدهی غیرجاری آمده است:
بانک پاسارگاد نیز 7220 میلیارد تومان مطالبه غیرجاری دارد که شرکت تجهيز و توسعه صنايع هنگام قشم، گروه مپنا و توسعه اعتماد مبین سه بدهکار با بیشترین بدهی غیرجاری این بانک هستند.
طبق فهرست جدید بانک مرکزی از تسهیلات غیرجاری بانکها، بانک اقتصاد نوین معادل 6872 میلیارد تومان بدهی غیرجاری دارد که شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران با هفت نوبت وام و 1315 میلیارد تومان بدهی غیرجاری، بزرگترین بدهکار بانک اقتصاد نوین است.
بانک شهر نیز تقریبا 6241 میلیارد تومان تسهیلات غیرجاری دارد که در جدول زیر سه بدهکار این بانک با بیشترین بدهی غیرجاری ذکر شده است:
در فهرست بانک مرکزی از تسهیلات غیرجاری، مطالبات غیرجاری بانک سرمایه تقریبا 6200 میلیارد تومان اعلام شده است و بهروز ریخته گران همچنان رتبه اول در بدهکاران بانک سامان را دارد.
بررسی تسهیلات غیرجاری بانک رفاه کاگران نشان میدهد که این بانک 4354 میلیارد تومان مطالبه غیرجاری دارد و شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران، گروه سایپا و ترانسفورماتور توزیع زنگان بیشترین بدهی را به این بانک دارند.
طبق اطلاعات بانک مرکزی، بانک مسکن نیز تقریبا 4100 میلیارد تومان مطالبه غیرجاری دارد و بیشترین مطالبه غیرجاری این بانک از نظر مبلغی نیز پروژه عمران شهر جدید پردیس است.
طبق این گزارش، بانک خاورمیانه 2138 میلیارد تومان مطالبه غیرجاری دارد که بخش زیادی از آن به صورت تسهیلات ارزی از نوع دلار و یورو پرداخت شده است.
در فهرست بانک مرکزی، مطالبات غیرجاری بانک گردشگری در مجموع 2004 میلیارد تومان اعلام شده که شرکت نوآوران ترلان طلوع کیش از بزرگترین بدهکاران این بانک است.
بانک دی نیز 1637 میلیارد تومان مطالبه غیرجاری دارد که شرکت لیزینگ دی به عنوان زیرمجموعه بانک دی بیشترین بدهی به این بانک را دارد و بانک دی ابربدهکار خودش است.
بررسی مطالبات غیرجاری نیز نشان میدهد که موسسه اعتباری ملل 1421 میلیارد تومان مطالبه غیرجاری دارد و سه بدهکار این بانک با بیشترین مبلغ بدهی غیرجاری در جدول زیر آمده است:
بانک ایران زمین معادل 1339 میلیارد تومان مطالبه غیرجاری دارد که شرکت نفت پترو تار فراساحل با پنج نوبت و 437 میلیارد تومان، بیشترین بدهی غیرجاری را به این بانک دارد و جزئیات مربوط به سه بدهکار بزرگ بانک ایران زمینه در جدول زیر آمده است:
در فهرست بانک مرکزی از تسهیلات غیرجاری، مطالبات غیرجاری بانک سامان معادل 1212 میلیارد تومان اعلام شده که در جدول زیر جزئیات مربوط به سه بدهکار این بانک با بیشترین میزان بدهی غیرجاری ذکر شده است:
میزان مطالبات غیرجاری بانک کارآفرین به میزان 664 میلیارد تومان است که صادرات تجهيزات و خدمات آب و برق ايران صانير، گروه پزشكی بهزيست بيمارستان اميد و توسعه راهکارهای هوشمند امین بدهکارهای بزرگ این بانک هستند.
پست بانک معادل در کل 500 میلیارد تومان بدهی غیرجاری دارد که این بدهی متعلق به شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران است.
بانک ایران ونزوئلا نیز تقریبا 93 میلیارد تومان مطالبات غیرجاری دارد که شرکت سرزمین جلگههای آسمانی با 38 میلیارد تومان بدهی غیرجاری، بیشترین بدهی را به این بانک دارد.
علاوه بر این، بانک سینا به میزان 73 میلیارد تومان مطالبه غیرجاری دارد که عمده این بدهی برای شرکت توسعه بازار صنايع خلاق برهان است.
با این تفاسیر، بررسی اطلاعات بانک مرکزی از تسهیلات غیرجاری نشاندهنده تداوم ساختار معیوب و ناعادلانه بانکها در پرداخت تسهیلات و روند افزایشی تسهیلات غیرجاری در مقایسه با آخرین آمار منتشرشده، است. این موضوع ازاینجهت که همچنان بخش قابلتوجهی از پول و منابع بانکها در دست عدهای خاص مسدود شده و پرداخت تسهیلات جدید را برای بانکها با مشکل مواجه میکند، اهمیت دارد.
به همین منظور، یکی از راهحلهای مؤثر تسهیل دسترسی مردم به تسهیلات بانکی، اصلاح ساختار تسهیلاتدهی و وصول مطالبات است؛ زیرا بخش قابلتوجهی از منابع مسدودی بانکها را آزاد میکند.